[ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ]| ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ |[ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ]
Προς τον Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών
καί Πάσης Ελλάδος κ. κ. Σεραφείμ,
Πρόεδρον της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος
Ιωάννου Γενναδίου 14
Ενταύθα
2/1/91
Θέμα: Έκθεσις του Πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Σάββα Ρωμανίδου περί των εν Γενεύη Συνελεύσεων της Μικτής Υποεπιτροπής από 19ης έως 22ας Σεπτεμβρίου 1990 και της Μικτής Επιτροπής Διαλόγου μεταξύ Ορθοδόξων και Ανατολικών Ορθοδόξων Εκκλησιών από 23ης έως 28ης Σεπτεμβρίου 1990.
Μακαριώτατε Άγιε Πρόεδρε,
Επιτρέψατέ μοι να αναπτύξω εν συντομία εις το Α' μέρος της εκθέσεώς μου ταύτης 1) το συμπέρασμα των εν λόγω συσκέψεων, 2) τας προϋποθέσεις αυτού, 3) επεξηγήσεις των εν λόγω προϋποθέσεων σχετικώς προς α) Τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου εις την Δ' Οικουμενικήν Σύνοδον, β) το θέμα Διοσκόρου και το σκάνδαλον Ευτυχούς, γ) το θέμα Λέοντος Ρώμης και το σκάνδαλον Θεοδωρήτου Κύρου, 4) τινά περί της συσκέψεως εις το Aarhus της Δανίας το 1964 και τας έκτοτε σχετικάς εξελίξεις. Εν συνεχεία δε εις το Β' μέρος, να εκθέσω τινά περί του κειμένου συμφωνίας.
Το πρωτότυπον κείμενον της Συμφωνίας είναι το συντεταγμένον εις την Αγγλικήν.
Η παράγραφος 10 έχει ως εξής: "Αμφότεραι (αι Εκκλησίαι) συμφωνούν ότι η άρσις των αναθεμάτων και καταδικών θα ολοκληρωθή βάσει του ότι οι πρώην αναθεματισθέντες και καταδικασθέντες δεν είναι αιρετικοί." Συνέταξα και προέτεινα την πρότασιν ταύτην δι' αυτούς οι οποίοι δεν θα εδίσταζον να υπογράψουν άρσεις αναθεμάτων αιρετικών.
Εις την υποεπιτροπήν έγιναν εκατέρωθεν δύο εισηγήσεις επί των εξής θεμάτων:
α. Συνοδικαί Διατυπώσεις και Αναθέματα (Επισκόπου Mar Gregorios και Πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Ρωμανίδου)
β. Ιστορικοί Παράγοντες (Θεοδώρου Malaty και Καθηγητού Βλασίου Φειδά)
γ. Ερμηνεία των Χριστολογικών Δογμάτων Σήμερον (Επισκόπου Mesrob Krikorian Αρμενικής Εκκλησίας Ετσμιατζίν και Μητροπολίτου Όρους Λιβάνου Γεωργίου Khodre)
Α'. Συμπέρασμα και Προϋποθέσεις
1) Συμπέρασμα:
Η Μικτή Επιτροπή κατέληξε εις το συμπέρασμα ότι αι Εκκλησίαι αμφοτέρων των πλευρών δύνανται να προχωρήσουν εις την άρσιν όλων των αναθεμάτων αμφοτέρωθεν ως και την διαπραγμάτευσιν της κανονικής αλληλοαναγνωρίσεως και οργανικής ενώσεως των Εκκλησιών. Συνεφωνήθη ότι η άρσις αναθεμάτων και η ένωσις θα πρέπει να συμπέσουν.
2) Προϋποθέσεις:
α) Τα τρία κλειδιά του διαλόγου από της πρώτης συσκέψεως το 1964 εις το Aarhus της Δανίας υπήρξαν τα εξής:
(1) Η Ορθοδοξία του Διοσκόρου, με την οποίαν ησχολήθησαν εις χωριστάς εισηγήσεις ο Ακαδημαϊκός κ. Ιωάννης Καρμίρης, ο V. C. Samuel και ο υπογράφων.
(2) Η Ορθοδοξία του Λέοντος Ρώμης, με την οποίαν ησχολήθη ο υπογράφων.
(3) Αι εξής θέσεις του υπογράφοντος:
(α) Η Δ' Οικουμενική Σύνοδος εις ουδέν παρεξέκλινεν από τας δύο προς Νεστόριον επιστολάς του Κυρίλλου (εκ των οποίων η τελευταία περιέχει τα Δώδεκα Κεφάλαια) αι οποίαι συμπεριελήφθησαν εις τον όρον της Γ', ως και εις τον όρον της Δ' μετά της επιστολής του Κυρίλλου προς Ιωάννην Αντιοχείας.
(β) Αι τρεις μάλιστα αυταί επιστολαί του Κυρίλλου, και κυρίως τα Δώδεκα Κεφάλαια, απετέλεσαν το κριτήριον της αποδοχής της Ορθοδοξίας του Τόμου του Λέοντος Ρώμης. Οι επίσκοποι της Παλαιστίνης και του Ιλλυρικού είχον σοβαράς αντιρρήσεις ως προς την συμφωνίαν του Τόμου με τα Δώδεκα Κεφάλαια εις τρία σημεία. Μόνον όταν εξητάσθη ο Τόμος υπό ειδικής επιτροπής εγένετο αποδεκτός ως σύμφωνος προς τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου και ούτω συμπεριελήφθη εις τον όρον της Δ' ως "συνηρμοσμένον" ταις επιστολαίς του Κυρίλλου κείμενον. Τούτο φαίνεται σαφώς όχι μόνον από τα πρακτικά, αλλά και από τον όρον όπου αναγράφεται, ότι "τάς του ...Κυρίλλου...συνοδικάς επιστολάς προς τε Νεστόριον και προς τους της Ανατολής αρμοδίας ούσας εδέξατο ... αίς και την επιστολήν του ... Λέοντος ... προς ... Φλαβιανόν ... εικότως συνήρμοσε ..."[ 1 ]
(γ) Το πρόβλημα το οποίον προέκυψε εξ αιτίας της διαφοράς εις την χρήσιν των όρων υπόστασις και φύσις μεταξύ Αλεξανδρίας και των Εκκλησιών Αντιοχείας, Καππαδοκίας, Κων/πόλεως και Ρώμης ελύθη δυστυχώς όχι εις την Δ' αλλά εις την Ε' Οικουμενικήν Σύνοδον το 553. Αλλ' η λύσις αυτή δεν ηδύνατο να καρποφορήση διότι οι Σευηριανοί είχον φύγει από την εν Κων/πόλει γενομένην σύσκεψιν το 531 με την εντύπωσιν ότι πράγματι η Δ' αν δεν απέρριψε τουλάχιστον παρέκαμψε τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου όπως την κατηγόρουν.[ 2 ]
Εκ μέρους των ημετέρων απήντησεν κατά την εν λόγω σύσκεψιν ο Υπάτιος ότι αποκλείεται τοιαύτη απόρριψις εφ' όσον η επιστολή του Κυρίλλου μετά των Δώδεκα Κεφαλαίων εγένετο αποδεκτή εις την Γ' και εφ' όσον η Δ' τα επεκύρωσε μαζί με όλα τα εις την Γ' περί πίστεως διαμειφθέντα κατά του Νεστορίου. Η Δ', εξηγεί ο Υπάτιος, δεν ανέγνωσε την εν λόγω επιστολήν δια να αποφύγη παρεξηγήσεις εφ' όσον το αντικείμενον δεν ήτο το ίδιον, δηλαδή η καταδίκη του Νεστορίου εις την Γ' και του Ευτυχούς εις την Δ'.
Αν οι συσκεφθέντες είχον ανοίξη και διαβάση τα πρακτικά της Δ', θα έβλεπον, όπως το 1964 είδε κατάπληκτος ο υπογράφων, πόσον απολύτως εδέσποσαν τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου εις τας περί του Τόμου του Λέοντος συζητήσεις της Δ'. Εξ άλλου τα Δώδεκα Κεφάλαια συμπεριλαμβάνονται εις την δευτέραν συνοδικήν επιστολήν την οποίαν μνημονεύει το ανωτέρω παρατεθέν απόσπασμα εκ του όρου της Δ'. Δηλαδή εξ αιτίας της αγνοίας των ημετέρων εις την εν λόγω σύσκεψιν και της εκ μέρους των παραλείψεως της αναγνώσεως των πρακτικών της Δ' παρουσία των Σευηριανών, έφυγον οι προσκεκλημένοι με την πεποίθησιν ότι πράγματι η Δ' παρέκαμψε τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου και μόνον τυπικώς τα επεκύρωσε. Και ούτως είχομεν το άλλως ανεξήγητον αυτό σχίσμα τόσων αιώνων.
3) Επεξηγήσεις των εν λόγω προϋποθέσεων
α) Τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου εις την Δ' Οικ. Σύνοδον
Η εν λόγω εργασία του υπογράφοντος απέδειξε την ταύτισιν της Χριστολογίας των Οικ. Συνόδων Γ'ης, Δ'ης και Ε'ης αι οποίαι και αι τρεις εβασίσθησαν εις τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου. Ούτω κατερρίφθη η επικρατούσα περί Νεο-Χαλκηδονισμού θεωρία[ 3 ] Λατίνων, Προτεσταντών, Ρώσων, και Ελλήνων συμφώνως προς την οποίαν η Δ', ακολουθούσα την εκ μέρους του Κυρίλλου αποδοχήν των δύο φύσεων του Ιωάννου Αντιοχείας το 433, εδιόρθωσε την δήθεν Μονοφυτίζουσαν τάσιν της Γ', παρακάμπτουσα δήθεν τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου. Συμφώνως πάντοτε προς την εν λόγω θεωρίαν η Ε' δήθεν επανήλθεν εις τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου εις βάρος του Τόμου του Λέοντος και του όρου της Δ' τη πιέσει της θεολογικής διπλωματίας του Μεγάλου Ιουστινιανού έναντι των Ανατολικών. Τουναντίον μάλιστα απέδειξα, ότι η Ε' Οικ. Σύνοδος παρέμεινε πιστή εις την υπό της Δ' χρησιμοποίησιν των Δώδεκα Κεφαλαίων ως του κριτηρίου της Ορθοδόξου Χριστολογίας, και δη του Τόμου του Λέοντος.
Το παράδοξον είναι, ότι μέχρι το 1964 οι Ανατολικοί απέρριπτον την Δ' δια τους ιδίους λόγους δια τους οποίους Λατίνοι, Προτεστάνται, Ρώσοι και Έλληνες εδέχοντο την υπεροχήν της Δ' έναντι της Γ'.
Ο υπογράφων ησχολήθη το πρώτον με την εν λόγω θεωρίαν εις την μελέτην του περί Θεοδώρου Μοψουεστίας[ 4 ] ήτις εδημοσιεύθη το 1959 και απετέλεσε την βάσιν των περαιτέρω ερευνών του εις τα απασχολούντα τον εν λόγω διάλογον θέματα.
β) Ο Διόσκορος και το σκάνδαλον του Ευτυχούς
(1) Ο Ακαδημαϊκός κ. Ι. Καρμίρης[ 5 ] και ο υπογράφων[ 6 ] εσημειώσαμεν ο καθείς εις την εισήγησίν του το 1964, ότι ο Πατριάρχης Κων/πόλεως Ανατόλιος είπε συμφώνως προς τα πρακτικά της Δ' Οικ. Συνόδου, ότι "διά την πίστιν ου καθηρέθη ο Διόσκορος, αλλ' επειδή ακοινωνησίαν εποίησε τω Κυρίω Λέοντι και τρίτον εκλήθη και ουκ ήλθεν."[ 7 ] Μάλιστα ο υπογράφων ετόνισε, ότι ο Ανατόλιος είπεν αυτά εις αντίδρασιν προς το βασιλικόν προεδρείον το οποίον προσεπάθει να προκαλέση την καταδίκην του Διοσκόρου ως αιρετικού. Μάλιστα ο κ. Καρμίρης[ 8 ] και ο Ανατολικός Samuel[ 9 ] ερμηνεύουν λεχθέντα υπό του Διοσκόρου εις την Δ' ως καταδικάζοντα τον Ευτυχή.[ 10 ]
(2) Επί πλέον, ο υπογράφων ευρήκεν εις τα πρακτικά της ανακριτικής Συνόδου Κων/πόλεως του 449 την ομολογίαν πίστεως, βάσει της οποίας αποκατεστάθη ο Ευτυχής εις την Διοσκόρειον Σύνοδον το 449. Την ομολογίαν ταύτην εξέθεσε το 1964 εις την εν λόγω εισήγησίν του.[ 11 ]
Ως γνωστόν, ο Ευτυχής εδήλωσεν εις τους απεσταλμένους να τον καλέσουν δι' απολογίαν εις την Ενδημούσαν το 448, ότι ο Χριστός δεν είναι ομοούσιος ημίν κατά την ανθρωπότητα.[ 12 ] Την δήλωσιν αυτήν επανέλαβε και όταν τελικά ενεφανίσθη εις την Σύνοδον, αν κ' εκάλυψεν εαυτόν λέγων ότι δέχεται ό,τι διδάσκουν οι Πατέρες.
Το πρόβλημα του Ευτυχούς ήτο, ότι εδιάβαζε τον Κύριλλον, λέγοντα μίαν φύσιν του Χριστού, υπό το φως της παραδόσεως της ορολογίας της Καππαδοκίας, όπου φύσις σημαίνει ουσία, ενώ εις την Αλεξάνδρειαν φύσις συνήθως σημαίνει υπόστασις. Μη γνωρίζων την ορολογίαν της Αλεξανδρίας ο Ευτυχής ενόμιζεν, ότι ο Κύριλλος εννοούσε μίαν ουσίαν του ενσαρκωθέντος Λόγου. Δια τούτο, διαταχθείς να αφορίση τους λέγοντας μίαν φύσιν του ενσαρκωθέντος Λόγου και να ομολογήση τον Χριστόν ομοούσιον ημίν, απήντησεν, ότι δεν δύναται να αφορίση τους Πατέρας (δηλαδή τον Αθανάσιον και τον Κύριλλον).
Εν συνεχεία ο Ευτυχής έκαμεν έκλησιν εις τον βασιλέα και εις τους θρόνους Ρώμης, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Θεσσαλονίκης κατηγορών τα πρακτικά της Ενδημούσης, δια παραποίησιν και παράλειψιν λεχθέντων, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν αι υπό του Βασιλέως Θεοδοσίου Β' διαταχθείσαι ανακρίσεις, αίτινες εγένοντο το 449. Μεταξύ άλλων ο πρεσβύτερος και έκδικος Ιωάννης εδήλωσε εις τον ανακριτήν Πατρίκιον Φλωρέντιον, ότι όταν το 448 απεστάλη να καλέση τον Ευτυχή εις την Σύνοδον δια να απολογηθή, εκείνος του εδήλωσεν, ότι ο Χριστός είναι ομοούσιος τη μητρί αυτού αν και ουχί ημίν. Ο Φλωρέντιος είπε, ότι αυτό δεν ευρίσκεται ούτε εις το υπομνηστικόν ούτε εις το υπόμνημα, αμφότερα συνταχθέντα υπό του Ιωάννου. Ο Ιωάννης απήντησε, "τούτο μόνω μοι διαλεγόμενος είπεν, ότι ημίν ομοούσιον ουκ έχει σάρκα αλλά τη μητρί." Τότε ο Πατρίκιος είπεν, "επελάθου όπερ ήκουσας, και δια τούτο ουκ έχει τούτο εν τω υπομνηστικώ, ου συνέταξας," Ο Ιωάννης απήντησεν, "επειδή οι παρόντες μετ' εμού ευλαβέστατοι διάκονοι ουκ ήκουσαν τα εμοί ιδία ρηθέντα, δια τούτο ουκ ενέθηκα τω υπομνηστικώ."[ 13 ]
Παραδόξως ο καταδικάσας τον Ευτυχή το 448 Φλαβιανός Κων/πόλεως γράφει εις δύο ομολογίας πίστεως προς τον Θεοδόσιον, ότι ο Χριστός είναι ομοούσιος τη μητρί αυτού.[ 14 ] Ακόμη πιο παράδοξον είναι το γεγονός, ότι το 448 ο Ευτυχής είχεν ομολογήσει ότι η μήτηρ του Χριστού είναι ομοούσιος ημίν.[ 15 ]
Αφού λοιπόν η Θεοτόκος είναι ομοούσιος ημίν και ο Χριστός είναι ομοούσιος τη Θεοτόκω πώς δεν είναι ομοούσιος ημίν ο Χριστός; Ασφαλώς πρόκειται περί πλαστογραφίας.
Αλλά σημασίαν έχει το γεγονός, ότι ο Διόσκορος ουδέποτε υπεστήριξε αρνησάμενον το εν Χριστώ ομοούσιον τη Θεοτόκω Ευτυχή και ουδέποτε παρεξέκλινε της πίστεως του Κυρίλλου και του Αθανασίου, ότι ο εκ της Θεοτόκου γεννηθείς σαρκί Λόγος εγένετο ομοούσιος ημίν κατά την ανθρωπότητα.
Εκείνο το οποίον ο Διόσκορος ηρνήθη ήτο το δικαίωμα των Εκκλησιών Αντιοχείας, Καππαδοκίας, Κων/πόλεως και Ρώμης να χρησιμοποιήσουν ορολογίαν διαφορετικήν απ' αυτήν της Γ' Οικ. Συνόδου, δηλαδή του Κυρίλλου, παρ' ότι ο Κύριλλος είχε δεχθεί το επιτρεπτόν της εν λόγω ορολογίας. Ο Διόσκορος είχε πιστεύσει, ότι μόνον με την ορολογίαν της Αλεξανδρίας ήτο δυνατόν να εκριζωθή ο Κρυπτο-Νεστοριανισμός του Θεοδωρήτου Κύρου.
γ) Ο Λέων Ρώμης και το σκάνδαλον του Θεοδωρήτου Κύρου.
Όπως ημείς εταυτίσαμεν τον Διόσκορον με τον αιρετικόν Ευτυχή ούτω και οι Ανατολικοί εταύτισαν τον Λέοντα Ρώμης με τον αιρετικόν Θεοδώρητον Κύρου, τον οποίον ο Λέων επιμόνως υπεστήριζε. Τούτο μάλιστα παρά το γεγονός, ότι ο Θεοδώρητος ούτε την Γ' εδέχετο, ούτε τον Νεστόριον αναθεμάτιζε, ούτε τας διαλλαγάς μεταξύ Ιωάννου και Κυρίλλου του 433 εδέχετο, και ούτε τον πόλεμόν του κατά του Κυρίλλου εδέχετο να σταματήση. Δια τούτο κατεδικάσθη υπό της Διοσκορείου Συνόδου το 449 και δια τούτο η Δ' τον εθεώρισε αφορισμένον και ως εκ τούτου μη μετέχοντα εις την Δ' παρά μόνον υπό την ιδιότητα του κατηγόρου κατά του Διοσκόρου. Μόνον κατά την Η' Πράξιν της Δ' αποκατεστάθη, αφού τότε δια πρώτην φοράν απεδέχθη την Γ' Οικ. Σύνοδον, ανεθεματίσας τον Νεστόριον μετά από σκανδαλώδη δισταγμόν, όστις εξαγρίωσε τους Πατέρας εκ των οποίων τινές εκραύγαζον να αφορίση τον Νεστόριον και άλλοι τον απεκάλουν Νεστοριανόν. Άνευ της εμμόνου και μάλιστα περιέργου υποστηρίξεως του Λέοντος πιθανόν να έμενεν καταδικασμένος.
Η Ε' Οικ. Σύνοδος κατεδίκασε τα έργα του Θεοδωρήτου Κύρου κατά Κυρίλλου ως αιρετικά διότι είναι αιρετικά, και όχι μόνον δια να κατευνάση τους Ανατολικούς. Αλλ' αποδεχόμενος ο Θεοδώρητος την Γ' Οικ. Σύνοδον, τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου και τον αφορισμόν του Νεστορίου κατεδίκασε ο ίδιος ως αιρετικά τα υπό της Ε' καταδικασθέντα έργα του. Ο βασικός λόγος της εκ μέρους του Διοσκόρου εγκαταλείψεως των διαλλαγών μεταξύ Κυρίλλου και Ιωάννου Αντιοχείας ήτο η μετά τον θάνατον του δευτέρου έξαρσις και κινητοποίησις των Νεστοριανιζόντων όπισθεν του Κρυπτο-Νεστοριανισμού του Θεοδωρήτου Κύρου υπό την προστασίαν του Δόμνου Αντιοχείας καί, από το 449, του Λέοντος Ρώμης. Ο Διόσκορος επίστευσε, ότι η μόνη εγγύησις κατά του Νεστοριανισμού ήτο η εμμονή εις την Αλεξανδρινήν μίαν φύσιν εκ δύο φύσεων και εις το ομοούσιον ημίν του ομοουσίου τω Πατρί Λόγου.
Η αίρεσις του Θεοδωρήτου συνίστατο εις το ότι ναι μεν εδέχετο ότι ο Χριστός είναι ομοούσιος τω Πατρί και ημίν, κατά φύσιν Θεός και κατά φύσιν άνθρωπος, αλλ' επολέμει την διδασκαλίαν των Πατέρων, ότι ο ομοούσιος τω Πατρί Λόγος εγένετο ομοούσιος ημίν, και ως εκ τούτου, την ορθήν χρήσιν του ονόματος Θεοτόκος. Δηλαδή επρέσβευεν ο Θεοδώρητος, ότι ο Χριστός και όχι ο ομοούσιος τω Πατρί Λόγος εγεννήθη και πέπονθε σαρκί. Τελικώς αποκατεστάθη αφού απεδέχθη όλα τα του Κυρίλλου και της Γ' και αφού αφώρισε τον Νεστόριον. Ο Ίβας Εδέσσης αποκατεστάθη κατά τον ίδιον τρόπον.
Το παράδοξον είναι, ότι πράγματι ο Τόμος του Λέοντος συμφωνεί με τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου και όχι με τον Θεοδώρητον Κύρου, όπως απέδειξεν ο υπογράφων εις την εν λόγω εισήγησίν του το 1964 εις Aarhus. Ο Λέων σαφώς διδάσκει, ότι ο ομοούσιος τω Πατρί Λόγος εγένετο ομοούσιος ημίν γεννηθείς ως άνθρωπος εκ της Θεοτόκου και ούτω συμφωνεί απολύτως και ρητώς μάλιστα με τον Κύριλλον, ότι ο Λόγος πέπονθε σαρκί.
Ο Σεβ. Άγιος Πρεβέζης και ο υπογράφων εμελετήσαμε μετά του επισκόπου Μαριέτης Bishoy κείμενα του Κυρίλλου και τα τρία αποσπάσματα εκ του Τόμου του Λέοντος, τα δημιουργήσαντα προβλήματα. Ο Μαριέτης έμεινεν ικανοποιημένος εκ του γεγονότος, ότι αι μεταφράσεις δεν αποδίδουν πάντα ορθώς τον Κύριλλον, ούτε το πρωτότυπον Λατινικόν κείμενον και ούτε την Ελληνικήν μετάφρασιν του Τόμου του Λέοντος.
4) Η Σύσκεψις εις το Aarhus το 1964.
α) Το δογματικόν μέρος.
Το δογματικόν μέρος του διαλόγου ήρχισε και έληξε το 1964 με την υπό του κ. Ι. Καρμίρη ανάγνωσιν της εισηγήσεώς του περί της Χριστολογίας του Κυρίλλου ως βάσιν της ενώσεως. Μόλις ετελείωσε η ανάγνωσις ήρχισαν οι Ανατολικοί κραυγάζοντες "αύτη είναι η πίστις ημών, Αν ούτω πιστεύητε έχομεν μίαν και την αυτήν πίστιν," κτυπώντες μετά δυνάμεως και παρατεταμένα τα έδρανα με τας χείρας των και το δάπεδον με τους πόδας των.
Επίσης Θεμελιώδης εισήγησις εις το Aarhus υπήρξε αυτή του V. C. Samuel[ 16 ] η οποία συνεφώνησε δογματικώς με την περί Κυρίλλου έκθεσιν του κ. Καρμίρη εφαρμοζομένη και εις την περίπτωσιν του Διοσκόρου και κυρίως του Σευήρου Αντιοχείας, συμφωνών μάλιστα εν προκειμένω με την περί Σευήρου μελέτην του κ. Ανδρέα Θεοδώρου.
β) Το δογματοϊστορικόν μέρος.
Το δογματοϊστορικόν μέρος επίσης ήρχισε το 1964 με την εισήγησιν του υπογράφοντος, όστις απέδειξε, ότι το μοναδικόν κριτήριον της Χριστολογίας της Δ' υπήρξε όχι μόνον αυτό του Κυρίλλου, αλλά, κυρίως, Τα Δώδεκα Κεφάλαια, πράγμα το οποίον και οι Ορθόδοξοι είχον λησμονήσει.
Η εισήγησις του υπογράφοντος εδυσκόλευσε τους Ανατολικούς, αφού αύτη ανέτρεψε ριζικώς την περί Δ' εικόνα της παραδόσεώς των, κυρίως ως τους την είχον μεταδώσει οι Σευηριανοί μετά την ειρημένην εν Κων/πόλει σύσκεψιν το 531 και ως την επανελάμβανον μέχρι σήμερον Λατίνοι, Προτεστάνται και Ορθόδοξοι. Συμπεριελήφθη μαζί με τας εισηγήσεις των Ι. Καρμίρη, Γ. Φλωρόφσκι και Ι. Ζηζιούλα και τεσσάρων Ανατολικών εις τον Τόμον του Π.Σ.Ε. "Does Chalcedon Divide or Unite?" (Geneva 1981). Εν συνεχεία ο τόμος ούτος μετεφράσθη και εξεδόθη εις τα Αραβικά με αποτέλεσμα να μελετηθή από πολλούς Ανατολικούς των οποίων η κοινή γλώσσα είχε γίνει εις τα πλαίσια πολλών αιώνων Αραβοκρατίας η Αραβική. Ούτω διεδόθη η ορθή περί Δ' εικών μεταξύ των Ανατολικών και κυρίως η εν αυτή δεσπόζουσα θέσις των Δώδεκα Κεφαλαίων μετά των οποίων συμφωνεί ο Τόμος του Λέοντος.
Αλλά δεν επηρεάσθησαν μόνον οι Ανατολικοί όσον αφορά εις την τοποθέτησίν των έναντι της σχέσεως μεταξύ των Οίκ. Συνόδων Γ', Δ' και Ε'. Εις το βιβλίον "Christ in East and West"[ 17 ] επανεδημοσιεύθησαν εις το πρώτον μέρος αι εισηγήσεις του Πατρός Φλορόβσκι και του υπογράφοντος μαζί με δύο εκ των Ανατολικών, εκ του Τόμου του Π.Σ.Ε., αλλά και δύο Λατίνων και δύο εκ των Ανατολικών από τον διάλογον μεταξύ Λατίνων και Ανατολικών. Εις το δεύτερον μέρος εδημοσιεύθησαν επτά αξιολογήσεις Προτεσταντών των έργων του πρώτου μέρους.
'Ο Λουθηρανός William Rusch δηλώνει εκ μέρους των Λουθηρανών την απόλυτον συμφωνίαν του με τας θέσεις της εν λόγω εισηγήσεως του υπογράφοντος περί της σχέσεως των Οικ. Συνόδων Γ', Δ' και Ε'. Χαρακτηριστικώς γράφει ότι, "Αυτή η σαφής περιγραφή, αποκαλύπτουσα τα επίμαχα προβλήματα πίστεως και μεγάλον αριθμόν δευτερευόντων προβλημάτων, προφανώς έδωσε την δυνατότητα εις τον διάλογον να κάμη σημαντικήν πρόοδον." Ερώτησεν ο υπογράφων προφορικώς αυτόν και τρία στελέχη των Λουθηρανών με τα οποία η Ορθόδοξος Εκκλησία διαλέγεται εις τον επίσημον διάλογον, αν τούτο σημαίνει και αποδοχήν της Ε' και επήρεν απάντησιν θετικήν. Είναι η πρώτη φορά όπου Προτεστάνται δέχονται Οικ. Σύνοδον πέραν της Δ'. Εις την μετά των Λουθηρανών τελευταίαν σύσκεψιν της Μικτής Υποεπιτροπής (τέλη Σεπτεμβρίου 1990) οι Λουθηρανοί εδήλωσαν, ότι δεν βλέπουν πρόβλημα αποδοχής της Ζ' Οικ. Συνόδου. Δια την ΣΤ' δεν έχουν σχηματίσει γνώμην διότι δεν την έχουν ακόμη μελετήσει.
Τα τοιαύτα πρέπει να συνεκτιμηθούν υπό το φως του γεγονότος, ότι υπάρχει μία ισχυρά ομάς Λατίνων πατρολόγων και ιστορικών των δογμάτων, οίτινες χρόνια τώρα υποστηρίζουν, ότι οι πάπαι της Ρώμης ουδέποτε εδέχθησαν τον όρον της Ε' και επομένως δεσμεύονται μόνον από την Δ' της οποίας ο Τόμος του Λέοντος εξουδετέρωσε την μονοφυτίζουσαν δήθεν τάσιν της δεσποζομένης υπό των Δώδεκα Κεφαλαίων Γ'ης Οικ. Συνόδου.[ 18 ]
Β'. Το Κείμενον Συμφωνιών και Προτάσεων
1) Κατά παράκλησιν του Επισκόπου Μαριέτης Bishoy συνέταξε ο υπογράφων σχέδιον κειμένου, το οποίον έλαβε την τελικήν του μορφήν τη επεμβάσει του Mar Gregorios, όστις είχε βραδύνει να αφιχθή εις την σύκεψιν και το ήθελε περισσότερον ευσεβές, και εμμέσως του Πατριάρχου Αλεξανδρίας Schenuda, εις τον οποίον οι εκπρόσωποί του έστελλον τα κείμενα με fax αφ' εσπέρας δια να λάβουν τηλεφωνικώς τας παρατηρήσεις και διορθώσεις του την επομένην πρωΐαν.
2) Το Κείμενον συνοψίζει εις τους αριθμούς 1-6 τας κατά την σύσκεψιν της Μικτής Επιτροπής Διαλόγου εν τη Ιερά Μονή Anba Bishoy της Αιγύπτου από 20ης μέχρι 24ης Ιουνίου 1989 γενομένας συμφωνίας.
3) Η αρχική μορφή του κειμένου.
α) Η αρχική μορφή των επομένων παραγράφων του κειμένου, δηλαδή 7 και εξής, συμπεριείχε τα ονόματα των χρηζόντων άρσεως αναθεμάτων και καταδικών, δηλαδή της Δ' Οικ. Συνόδου, Λέοντος Ρώμης, Διοσκόρου, Σευήρου, Φιλοξένου, Ιακώβου Βαραδαίου και Τιμοθέου Αιλούρου.
Κατά την διαδικασίαν της συντάξεως εξεφράσθη υφ' ενός Ορθοδόξου εκπροσώπου η αντίρρησις, ότι έπρεπε πρώτον να εξακριβωθή η Ορθοδοξία του Διοσκόρου. Απήντησεν ο υπογράφων, ότι ήδη ημέτεροι ειδήμονες είχον κάμει την σχετικήν έρευναν και δια τούτο ευρισκόμεθα εις αυτό το προχωρημένον στάδιον. Εδιάβασα την εξής δήλωσιν την οποίαν έκαμε ο κ. Ι. Καρμίρης το 1964, "Έχω διαβάσει τα κείμενα των δύο πλευρών της διαμάχης,...Έχω φθάσει εις το συμπέρασμα, ότι δεν υπάρχει καμμία πραγματική διαφορά μεταξύ των Ορθοδόξων και των Προ-Χαλκηδονίων όσον αφορά εις την ουσίαν του Χριστολογικού δόγματος, εφ' όσον όλοι αυτοί αποδέχονται την διδασκαλίαν του Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρίας. Υπάρχει μία διαφορά μόνον εν σχέσει με την ορολογίαν και την διατύπωσιν του δόγματος τούτου."[ 19 ]
β) Το αρχικόν υπό του υπογράφοντος συνταχθέν κείμενον εμπεριείχε την παράκλησιν να ανταποκριθούν οι Ανατολικοί θετικώς εις την περί της Δ' Οικ. Συνόδου ερμηνείαν των Ορθοδόξων, δηλαδή εν αντιθέσει προς τας ερμηνείας των Λατίνων και Προτεσταντών. Συνωδεύετο υπό περιγραφής του περιεχομένου του όρου της Δ'. Επειδή όμως ο υπογράφων είχεν υποψιασθεί από λεχθέντα εις αυτόν παρά του Mar Gregorios ότι ο Πατριάρχης Schenuda πιθανόν να έδιδε οδηγίας εις τους εκπροσώπους του προς εξάλειψιν μνείας της Δ' και του Λέοντος Ρώμης από το τελικόν κείμενον, ητοίμασε την τωρινήν παράγραφον 7 και την έδωσε εις τον Επίσκοπον Μαριέτης Bishoy δια την ενίσχυσιν του όλου κειμένου, αλλά εις την πραγματικότητα δια ενδεχομένην αντικατάστασιν της περί Δ' παραγράφου, την οποίαν επιθανολογείτο, ότι ο Πατριάρχης Schenuda προετίθετο να απαλείψη. Πράγματι, όταν το πρωί της επομένης ο Πατριάρχης έδωσε τηλεφωνικήν εντολήν απαλείψεως της εν λόγω παραγράφου, ο Bishoy του ανέγνωσε το νέον κείμενον του υπογράφοντος, το οποίον ενεθουσίασε τον Πατριάρχην, ο οποίος παρεκάλεσε τον επίσκοπόν του να μου διαβιβάση τας θερμάς του ευχαριστίας.
4) Η νέα μορφή του κειμένου.
Τώρα υπήρχεν εις το κείμενον αντίφασις εξ επόψεως Ορθοδόξου, αλλά και παγίς δια τους Ανατολικούς. Δηλαδή, αφ' ενός μεν οι Ανατολικοί εδέχοντο την διδασκαλίαν των Δ', Ε' και ΣΤ' Οικ. μας Συνόδων, αφ' ετέρου όμως εκαλούντο υφ' ημών να ανταποκριθούν θετικώς εις την ιδικήν μας ερμηνείαν των μετά την Γ' Οικουμενικών μας Συνόδων, χωρίς να διευκρινίζεται ποία ήτο αύτη η ερμηνεία, αφού είχεν απαλειφθή τη διαταγή του Πατριάρχου Schenuda η σχετική με την Δ' παράγραφος.
Εδημιουργήθη ούτω παγίς εις την οποίαν έπεσαν οι Ανατολικοί, όταν ο υπογράφων εδήλωσεν εις την ολομέλειαν, ότι, εφόσον τα σημεία 1 έως 7 είναι η διδασκαλία και των μετά την Γ' Οικουμενικών μας Συνόδων, αποσύρομεν την παράκλησίν μας να ανταποκριθούν οι Ανατολικοί θετικώς εις την ιδικήν μας ερμηνείαν, αφού δεν είναι ερμηνεία, και δηλώνομεν ότι τα σημεία 1 έως 7 είναι η διδασκαλία των Συνόδων μας! Οι Ανατολικοί ανεστατώθησαν και μερικοί διαμαρτυρήθησαν. Τότε επέμεινεν ο υπογράφων, ότι δεν έχουν το δικαίωμα να μας απαγορεύσουν να δηλώσωμεν τί είναι η διδασκαλία των Συνόδων μας. Τους έδωσε διέξοδον λέγων, "Αν θέλετε σείς να ειπήτε ότι είναι ερμηνεία μας να το ειπήτε, Δεν δυνάμεθα ημείς την διδασκαλίαν των Οικ. μας Συνόδων να ονομάσωμεν ερμηνείαν." Τους επρότεινε αυτήν την διέξοδον διότι άλλως θα εδέχοντο αντί ερμηνείαν Συνόδων αυτάς ταύτας τας Συνόδους Δ', Ε' και ΣΤ', χωρίς να έχουν προς τούτο εξουσιοδότησιν και αφού τοιαύτη αποδοχή ήτο της αρμοδιότητος ουχί αυτών αλλά των Συνόδων των.
Η πρότασις του υπογράφοντος εγένετο τελικά αποδεκτή και ανετέθη εις τον Αρμένιον Αρχιεπίσκοπον Λιβάνου Aram Keshishian και τον υπογράφοντα να συντάξουν το σχετικόν κείμενον, το οποίον αποτελεί την πρώτην παράγραφον του αριθμού 8, έχον ως εξής,
"8. Αμφότεραι αι οικογένειαι αποδέχονται τας τρεις πρώτας Οικουμενικάς Συνόδους, αίτινες αποτελούν κοινήν ημών κληρονομίαν. Ως προς τας τέσσαρας επομένας Συνόδους της Ορθοδόξου Εκκλησίας, οι Ορθόδοξοι δηλώνουν ότι δι' αυτούς τα ανωτέρω σημεία 1-7 είναι επίσης αι διδασκαλίαι των τεσσάρων μεταγενεστέρων Συνόδων της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ενώ συγχρόνως οι Ανατολικοί Ορθόδοξοι θεωρούν την δήλωσιν ταύτην των Ορθοδόξων ως ερμηνείαν αυτών. Με αυτήν την αλληλοκατανόησιν, οι Ανατολικοί Ορθόδοξοι ανταποκρίνονται εις αυτήν (τήν δήλωσιν) θετικώς."
Με την παράγραφον εννέα (9) οι Ανατολικοί ομολογούν μαζί μας, ότι είχομεν πάντοτε την αυτήν περί Χριστολογίας πίστιν, το οποίον σημαίνει εις την ουσίαν, ότι οι πρόγονοί των κακώς επολέμουν τόσους αιώνας την Δ' Οικ. Σύνοδον, αλλά χωρίς όμως να μονοπολούν το πταίσμα, όπως είδομεν.
Ελπίζω, Μακαριώτατε, τα ανωτέρω εκτεθέντα αρκούν δια την κατανόησιν των δογματικών και ιστορικών πλαισίων του σχίσματος μεταξύ ημών και των Ανατολικών, ως και των από το 1964 πεπραγμένων δια την εύρεσιν Ορθοδόξων λύσεων αυτού. Μόλις θεωρώ αναγκαίον να επισημάνω εκ καθήκοντος την σπουδαιότητα της προωθήσεως του όλου θέματος εκ μέρους της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Μετά βαθυτάτου σεβασμού καί
πολλής της εν Χριστώ αγάπης,
π. Ιωάννης Σ. Ρωμανίδης
Ελευθερίας 23
174 55 Άλιμος
|
|
| ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ |
[ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ]
 © HydroGraphiX. |
 "Ρωμηοσύνη". |